Klara, de radiozender met klassieke muziek van de VRT, heeft zich ontwikkeld tot specialist in indrukwekkende historische podcasts.
De Bourgondiërs met Bart van Loo, De Wereld van Wildevrouw met Jeroen Olyslaegers, Revolusi met David van Reybrouck, Met Serge Simonart Door Venetië, De Zonnekoning, Napoleon, Berlijn, het verhaal van de Muur; het zijn allemaal podcasts die bestaan uit een mooie soundtrack van muziek en geluiden waaroverheen meanderende monologen worden afgestoken die uren en uren kunnen en mogen duren.
„Klara is een drijvende kracht in het podcastlandschap, maar toch, ik miste iets”, zegt podcastmaker Julie Van Bogaert. Zij maakte voor Klara De vorstinnen van Vlaanderen, over adellijke vrouwen in de Middeleeuwen. „Het is, met alle respect, makkelijk om de mooie verhalen te vertellen, maar ik miste aandacht voor het historisch onderzoek, aandacht voor de bronnen. Waar komt zo’n verhaal vandaan?
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data110924720-b2b465.jpg|https://images.nrc.nl/DfEOaICiHx9wTwaxHGnoePpImkQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data110924720-b2b465.jpg|https://images.nrc.nl/zCDFuMDTp_-92k7p1Lm50KWTKQI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data110924720-b2b465.jpg)
Mannenbastion
„En ik miste ook aandacht voor de vrouwen, die zijn vaak toch een bijgedachte. Hele generaties geschiedschrijvers zijn mannen en die vertellen verhalen over mannen. Kan je nagaan wat een mannenbastion dat is. Wij kunnen daar wat aan doen in onze podcast door een ander perspectief te kiezen. Er wordt maar al te vaak vanuit gegaan dat vrouwen in de Middeleeuwen niets in de pap te brokken hadden, dat ze maar zo’n beetje in de kasteeltoren zaten, dat was allerminst het geval. We kunnen het cliché dat vrouwen niets te zeggen hadden gerust in de vergeetput gooien.”
En dat doen de makers met verve. Van Bogaert is naast radio- en podcastmaker onderzoekscoördinator bij de vakgroep Geschiedenis aan de Universiteit Gent. Ze werkt in de podcast samen met twee wetenschappers van dezelfde vakgroep. Hoogleraar en mediëvist Els De Paermentier heeft een grote interesse in de maatschappelijke invloed van adellijke vrouwen in de Middeleeuwen. Daarnaast horen we onderzoeker Lisa Demets, die zich bezighoudt met Middeleeuwse literaire studies en altijd gefascineerd is door de relatie tussen literatuur een maatschappij.
Van Bogaert vindt het een groot voordeel dat zij zelf geen expert is. „Ik ben geen historica, ik ontdek de geschiedenis samen met de luisteraar. Ik ben de gids. De adellijke vrouwen zijn de lens waardoor we naar de Middeleeuwen kijken. Je kunt de geschiedenis niet ten volle begrijpen als je niet laat zien wie zij waren. Overigens behandelen we niet alleen van die stereotiepe vrouwelijke thema’s als anticonceptie en moederschap. We hebben het ook over de kruistochten, over opstanden en het sluiten van politieke verdragen.”
Op kruistocht
De graven, de mannen van de ‘vorstinnen’ uit de titel van de podcast, wilden in die dagen nog wel eens naar het oosten trekken om op kruistocht te gaan. Dan lieten ze soms het landsbestuur over aan hun vrouw door haar aan te stellen als regentes. Het kon ook gebeuren dat de gravin ervoor koos om haar man op kruistocht te vergezellen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in het geval van Sybille van Anjou (1105-1165), dochter van Fulco V van Anjou en Ermengarde van Maine. Nadat haar huwelijk werd geannuleerd ging zij met haar vader mee op kruistocht. Zo kwam het dat ze daar ergens in het oosten de Vlaamse graaf Diederik Van de Elzas ontmoette, met wie ze later in het huwelijk trad en nogmaals op kruistocht ging. Na haar derde kruistocht vond ze het welletjes. Ze voegde zich bij haar vader, die inmiddels in het heilige land woonde. Hij was koning geworden door te trouwen met Melisende, de erfgename van het Koninkrijk Jeruzalem.
Zo rijgen de strategische huwelijken, het gekonkel en genetwerk zich aaneen. Na beluistering hebben we een beter beeld van de vrouwen op ons trommelvlies staan. Van Bogaert heeft met haar wetenschappers de smerige masculiene ruit waardoor we ze altijd zagen wat schoner geveegd. En als ze denkt dat ze te ver doorschiet in het inkleuren van de vrouwenlevens zijn er altijd weer de wetenschappers die haar terugfluiten.
De vorstinnen van Vlaanderen (VRT Max), 11 afl. van 45 min., is te beluisteren in de NRC Audio App en op andere podcastplatforms.
